Hoe snel warmt water op en hoe snel koelt het weer af?

Je hoort mensen in de zomer vaak spreken over de water temperatuur. Zeker onder snoekvissers is het een hot topic, want snoek begint last te krijgen van zuurstof tekorten bij water temperaturen boven de 22 graden. Maar hoe snel koelt water nou af en hoe snel warmt het weer op? Dit gaat veel langzamer dan de buitenlucht en in dit artikel duiken we letterlijk tot op de bodem van dit onderwerp!

Een belangrijk uitgangspunt: water verandert zijn temperatuur veel trager dan lucht. Dit komt doordat water een hoge soortelijke warmte heeft. Dat betekent dat het simpelweg veel energie kost om water één graad warmer of kouder te krijgen. Waar de luchttemperatuur in één dag makkelijk 10 graden kan schommelen, verandert de watertemperatuur vaak maar een fractie daarvan.

Meren> Traag maar stabiel

Grote meren zijn thermisch traag. Door hun diepte en volume blijft de temperatuur lange tijd stabiel. Zelfs tijdens een hittegolf kan het dagen duren voordat het hele meer één graad warmer is. In de zomer ontstaat er vaak een duidelijke temperatuurlaag (spronglaag, klik HIER voor alle informatie erover) op een bepaalde diepte.

Grote meren warmen langzamer op over het geheel en koelen langzaam af.

Het bovenste deel warmt op door de zon, terwijl het diepe water koel blijft. In de herfst duurt het weer weken voordat het meer volledig is afgekoeld, omdat de watermassa zo groot is.

Rivieren> Continu in beweging

Rivieren gedragen zich anders. Stroming zorgt ervoor dat het water sneller mengt, waardoor de temperatuurverschillen in een rivier minder groot zijn. Een rivier kan in een paar warme dagen merkbaar opwarmen, maar koelt ook sneller af als de luchttemperatuur daalt.

Rivieren, gevormd door bron- en smeltwater, zijn vaak erg koud.

Wel is dit afhankelijk van de herkomst van het water: smeltwater- en bronrivieren blijven langer koel, je kent het vast wel van vakantie in Frankrijk dat die riviertjes in de bergen soms enorm koud kunnen zijn. Langzaam stromende rivieren zoals die in Nederland warmen in de zomer juist sneller op.

De relatief langzaam stromende rivieren van Nederland warmen sneller op.

Ondiepe sloten> Snel warm en snel koud

Ondiepe, stilstaande sloten zoals poldersloten reageren het snelst op de luchttemperatuur. Een paar zonnige dagen kunnen het water hier zomaar 3 tot 5 graden warmer maken. Maar het werkt ook de andere kant op: na een koude nacht kan zo’n sloot ineens weer flink afkoelen. Voor roofvissers betekent dit dat vis hier veel sneller reageert op weersveranderingen dan in diepe wateren.

Ondiepe sloten warmen razendsnel op, maar ze kunnen ook net zo snel weer afkoelen!

Heb jij een nachtje vorst en je gaat de polder in nadat het een tijdje vrij zacht is geweest? Dan kan het zomaar zijn dat die vis helemaal uit staat, of juist aan, je weet het nooit. Zeker in de zomer is het dus van belang dat je echt oplet dat de sloot waar je in gaat snoeken niet te warm is. Stop desnoods even een thermometer in het water.

Invloeden van wind, regen en bodem

Niet alleen zon en luchttemperatuur spelen een rol. Wind kan waterlagen mengen, waardoor koel diep water naar boven komt en de temperatuur ineens zakt. Regenwater heeft vaak een andere temperatuur dan het oppervlaktewater en kan zo het geheel opwarmen of juist afkoelen.

Zoals je weet reageren vissen enorm temperatuurschillen. 

Ook de bodem is belangrijk: donkere bodems warmen sneller op, terwijl zanderige bodems warmte minder goed vasthouden. Heb je een kantje met allemaal van die grote zwarte stenen op de rivier en de zon staat daar keihard op? Dan is dat ook een warmere zone.

Wat betekent dit voor jou?

Kennis van hoe water opwarmt en afkoelt kan het verschil maken tussen een topdag en een blank. In de zomer is het bij ondiepe sloten belangrijk om warme periodes te vermijden voor het welzijn van de vis. In de herfst kan juist het langzaam afkoelende diepe water van een meer nog verrassend actief roofvis opleveren, terwijl ondiepe wateren al in de winterstand staan.

Water reageert dus langzaam, maar niet overal op dezelfde manier. Hoe groter en dieper het water, hoe trager de verandering. Ondiepe en stromende wateren reageren veel sneller en dat maakt het voor ons als vissers juist zo interessant om de thermometer in de gaten te houden!