Hoe slim zijn vissen écht?! Dit zegt de wetenschap!

Dat vissen slim zijn, klinkt voor velen misschien nog als een verrassende uitspraak. Toch stapelen de wetenschappelijke bewijzen zich op. Wereldwijd zijn al honderden studies gepubliceerd over het cognitieve vermogen van vissen, en keer op keer komt daaruit één conclusie naar voren: vissen zijn intelligenter, socialer en opmerkelijk beter in leren en onthouden dan wij zouden denken. 

Header Foto gebaseerd op een foto van Sportvisserij Nederland

Bioloog Dr. Culum Brown van Macquarie University is één van de vele wetenschappers die zich verdiept in het gedrag en de hersenen van vissen. Zijn onderzoek toont aan dat vissen op bepaalde vlakken, zoals geheugen, best aardig in de buurt kunnen komen van bepaalde zoogdieren en zelfs aan apen. Volgens Brown “kunnen de cognitieve vaardigheden van vissen gelijk zijn aan of beter dan die van hogere gewervelden, zoals niet-menselijke primaten.” Dit gaat om bepaalde soorten, lang niet alle vissen zijn zo intelligent.

Blijkbaar zijn vissen intelligenter dan sommigen zouden denken, zelfs goudvissen…

Natuurlijk zal het gelijk liggen aan de ‘simpelste’ niet-menselijke primaten, maar het is wel bijzonder dat vissen überhaupt in de buurt kunnen komen van zoogdieren met sommige cognitieve vaardigheden. Een mooi voorbeeld komt uit zijn onderzoek naar Australische regenboogvissen. Deze vissen leerden ontsnappen uit een net en wisten dit elf maanden later nog steeds! Dit is vergelijkbaar met een mens die iets pas veertig jaar later weer toepast. Dat is wel een heel goed geheugen!

 

Navigatie en sociale structuur

Vissen beschikken over een uitstekend ruimtelijk geheugen. Ze maken mentale kaarten van hun leefgebied en navigeren met behulp van licht, geluid, geuren en herkenbare vormen in de omgeving. Daarbij houden sommige soorten ook nog eens hun sociale relaties bij: wie is dominant, wie kun je vertrouwen en met wie kun je samenwerken om voedsel te vinden of gevaar te vermijden?

Zalmen zijn verschrikkelijk goede navigators. Zij weten van honderden kilometers afstand precies hetzelfde beekje te vinden als waar ze geboren zijn.

Volgens Dr. Theresa Burt de Perera van de Universiteit van Oxford zijn vissen in staat om complexe taken te leren en lang te onthouden. “Ze beschikken over een reeks cognitieve vaardigheden die mensen vaak verbazen,” zegt ze. Het blijkt dus dat vissen een goed geheugen hebben en dit merken wij vissers maar wat goed. Het zegt al genoeg dat er dressuur is op veel wateren en dat je tegenwoordig echt best goed moet kunnen vissen om ze nog te foppen. Dat was vroeger echt nog niet zo!

 

Communicatie onder water

Er zijn ook vissen die communiceren via geluiden met elkaar. Niet met woorden, maar via geluiden zoals piepjes en bromtonen. Deze kunnen wij mensen alleen horen met speciale apparatuur. Sommige soorten, zoals de koraalduivel, gebruiken hun vinnen als een soort gebarentaal om andere koraalduivels uit te nodigen om samen op jacht te gaan.

Koraalduivels gebruiken hun vinnen om te communiceren.

Bepaalde groupers communiceren met murenen door met hun neus naar verstopte vissen te wijzen en met hun lichaam te schudden: de murene weet dan precies wat te doen en kan ze zo vangen. Fysiek contact is ook belangrijk. Vissen wrijven vaak tegen elkaar aan, net zoals katten dat doen. Dit is een sociaal gebaar dat vermoedelijk de band versterkt. Bizar toch deze communicatie?!

 

Klokkijken, spelgedrag en zorgzaamheid

Vissen kunnen leren klokkijken. Althans, ze herkennen tijdstippen. Phil Gee, een psycholoog aan de Universiteit van Plymouth, trainde vissen om op een specifieke tijd op een handel te drukken. Hierdoor werden ze beloond met eten. Dit zegt ook weer dat vissen tijd kunnen inschatten. Zou dit ook te koppelen kunnen zijn aan de typische bijtmomenten die we zien in Nederland? Heel vaak rond een specifieke tijd gaat de vis ‘aan’ en kun je ze vangen.

Soms gaan ze even ‘aan’.

Sommigen soorten houden zelfs een soort tuin bij, waarin ze ongewenste algen wieden om plaats te maken voor hun favoriete soorten. Mannetjes van bepaalde soorten, zoals de snoekbaars, bouwen nesten of versieren hun leefgebied om vrouwtjes te verleiden. En dan zijn er nog vissen zoals de zandgrondel, waarbij het mannetje de eieren bewaakt en met zijn vinnen zuurstofrijk water over het nest wappert.

Snoekbaarzen bouwen nesten.

Zelfs spelgedrag is waargenomen. Cichliden bijvoorbeeld, speelden herhaaldelijk met een thermometer die telkens weer rechtop sprong nadat ze deze omstootten. En als zogenaamde poetsvissen per ongeluk te hard bijten tijdens het schoonmaken van een roofvis, bieden ze een goedmakertje aan in de vorm van een rugmassage.

 

Gereedschap en aandachtsspanne

Gebruik van gereedschap was ooit het domein van mensapen en vogels, maar ook vissen gebruiken werktuigen. De blackspot-tandbaars gebruikt stenen om schelpen open te breken, terwijl parelvissen schelpen inzetten om hun geluid te versterken. En die mythe over goudvissen met een geheugen van drie seconden? Die is allang achterhaald.

Wist je dat dit visje zijn aandacht langer kan vasthouden dan een modern mens? Bizar toch wat dat telefoontje met ons doet. Maar wij vissers hebben geen last van een korte spanningsboog ;).

Goudvissen blijken intelligent, leergierig en zelfs beter in aandacht vasthouden dan mensen. Goudvissen houden hun aandacht gemiddeld negen seconden vast tegenover acht seconden van mensen, volgens een onderzoek van Microsoft.

 

Wat kunnen wij vissers hiervan leren?

Al die slimme eigenschappen van vissen hebben ook praktische gevolgen aan de waterkant. Want als vissen kunnen leren en onthouden, dan betekent dat ook dat ze zich aanpassen aan ons gedrag als sportvissers. Denk aan dressuur: vissen die vaak gevangen worden, leren dingen te herkennen die niet in de haak zijn. Ze reageren voorzichtiger op bepaald aas, gewichten of technieken. Sommige vissen onthouden zelfs specifieke stekken waar ze negatieve ervaringen hebben opgedaan.

Op druk bevist water zijn de donkere uurtjes goud waard.

Dat maakt het voor ons als vissers belangrijk om te blijven variëren in presentatie, techniek, tijdstip en plek. Een subtiele wijziging in techniek of de kleur van je softbait kan ineens het verschil maken, juist omdat vissen leren én onthouden. Op sommige druk beviste wateren gaan vissen juist in de nacht azen, omdat er dan minder vissers zijn. Met andere woorden: wie begrijpt dat vissen slimmer zijn dan gedacht, vist uiteindelijk ook slimmer.

Een stuk groter vissen dan anderen kan zeer succesvol zijn.

Vissen leren, onthouden, communiceren en spelen. Ze bouwen nesten, lossen problemen op en hebben complexe sociale levens. Het is tijd dat we ons beeld van vissen bijstellen. Niet alleen uit respect, maar ook omdat het onze waardering voor hun gedrag én voor onze hobby alleen maar verdiept.

 

De informatie in dit artikel is natuurlijk niet van toepassing op alle vissoorten, meer onderzoek is nodig om te bepalen hoe het echt zit bij onze Nederlandse rovers. Toch is het wel super interessant om te lezen dat vissen wel degelijk intelligent zijn en waar sommige soorten toe in staat zijn! Wist jij dit al?