Zo zorg je voor een succesvolle release van roofvis – Onderzoeker Sophie Neitzel

We zien en horen het vaak genoeg, het mooiste moment bij de vangst van een droomvis is het weer terugzetten. Niks mooier dan een wuivende staart in het wateroppervlak, jou in euforie achterlatend. Maar hoe kunnen we voor een zo optimaal mogelijke release zorgen? Sophie is naast fanatieke hobby-visser ook werkzaam in het vis- en visserijonderzoek en dook voor ons in de boeken.

Door Sophie Neitzel

Catch and release is in heel wat landen the way to go. Het wordt gezien als een manier van duurzaam beheer, net als het instellen van minimum (en maximum) maten, quota, gesloten tijden, gesloten gebieden en bag limits. Toch gaat ieder land er op zijn eigen manier mee om. In Duitsland is het bijvoorbeeld verboden om gevangen vis terug te gooien, in andere landen is het verplicht te vissen zonder weerhaak. Welke factoren spelen nu een rol in het succesvol releasen van je gevangen vis?

Sophie Neitzel, werkzaam in visserijkundig onderzoek en…

…verwoed sportvisser 🙂

Natuurlijk is de ene soort de andere niet en zo ook wat betreft overlevingskansen. Zogezegd is het bijvoorbeeld anders bij een snoek dan bij een snoekbaars. Voor sommige soorten zijn de kleinere exemplaren gevoeliger voor ‘het vangen’, terwijl voor een andere soort de grote exemplaren juist weer moeite hebben met wegzwemmen. Hoe lastig ook, hierbij een opsomming van factoren die van invloed zijn.

FACTOR 1> Vals gehaakt

Een van de belangrijkste factoren bij het niet overleven van een release is wanneer de vis gehaakt is op plekken anders dan de bek, met name in kwetsbare gedeeltes als de buik^{3,12,25,26,27,28,29,30,32,34,35,39,43,46}. Ook kan voor sommige soorten de tijd van het jaar (zoals paaitijd), duur van de dril, de tijd waarop de vis boven water wordt gehouden en de manier waarop de vis wordt behandeld sterk van invloed zijn op de overleving^{1,9,12,17,37,38}.

Een onthaakmat, die goed nat gemaakt is veel beter voor elke vis.

Wij Roofmeisters weten natuurlijk dat we alleen al met gezond verstand voor een goede afloop kunnen zorgen. Eerst even je haartjes goed doen om vervolgens een photoshoot van een half uur te ondernemen is vanzelfsprekend uit den boze. Datzelfde geldt voor het onnodig lang drillen van een vis, UL fishing, gericht op snoek raden we dan ook af.  Sowieso hebben we natuurlijk altijd goed onthaakmateriaal bij ons en zou een onthaakmat eigenlijk standaard tot je uitrusting moeten behoren.

 

FACTOR 2> Too deep or not too deep

Uitpuilende ogen bij een snoekbaars die te diep is gevangen.

Een eeuwig punt van discussie. Wat is de maximale diepte waarop we willen vissen? Ook dit hangt weer sterk samen met de andere factoren: de vissoort waar we over praten, het type water, hoe we met de vis omgaan en het materiaal dat we gebruiken. Onderzoek heeft aangetoond dat voor veel soorten de overlevingskans afhankelijk is van de diepte waarop ze gehaakt worden: deze neemt namelijk af bij toenemende diepte^{8,13,20,36,45}.

Boven pfysostome vis, onder de physoclist. 

Daarbij moeten we wel onderscheid maken tussen twee groepen vissoorten. Vissoorten met een open verbinding tussen zwemblaas en slokdarm (physostomen). Denk aan snoek of meerval, waarbij het niet uitmaakt hoe diep je ze haakt. Deze soorten kunnen prima drukverschillen reguleren.

Baars en snoekbaars hebben problemen met het snel reguleren bij verschillende waterdruk in verschillende waterlagen.

Bij de soorten met een ‘gesloten’ verbinding (physoclisten) is er echter sprake van een extra orgaan tussen slokdarm en de zwemblaas, de zogenaamde rete mirabile. Een moeilijk woord voor iets dat het voor deze vissen moeilijk maakt om snel met de drukverschillen op verschillende dieptelagen om te gaan. Voorbeelden zijn baars, snoekbaars en kabeljauw. Barotrauma kan optreden wanneer deze soorten gevangen worden op grote diepte of te snel naar boven worden gehaald. Lucht zet namelijk uit bij elke meter dat het stijgt: als de vis geen kans ziet om zijn of haar zwemblaas op tijd te legen worden vitale organen verdrukt.

Voor snoek maakt de diepte geen enkel verschil.

Barotrauma is bijvoorbeeld bij snoekbaarzen te herkennen aan de uitstekende organen uit de bek of de ogen die uit de oogkassen worden gedrukt. Buiten het te allen tijde rustig drillen kunnen we wat aan barotrauma doen. Voor kabeljauw is het bijvoorbeeld goed om de vis een moment te laten ‘ontgassen’ op geringe diepte tot er bellen verschijnen en de zwemblaas rustig leeg loopt³. Onderzoek toont ook aan dat de overlevingskans voor sommige soorten toeneemt bij het lekprikken van de zwemblaas^8,15,16,23. Voor specifiek snoekbaars is dat echter nooit aangetoond en raden we het af.  De kans dat je bij het lekprikken iets vitaals raakt is veel te groot. Beter is het om gewoon niet te diep te gaan vissen.

Het ontgassen bij een kabeljauw, duidelijk te zien aan de bellenplakkaten.

Zaak bij deze vissen is dat ze zo snel mogelijk weer op diepte komen. Voor snoekbaars kan het helpen om hem head first met een grote plons terug te gooien. Dit triggert een reactie waarbij de vis sneller wegschiet naar diepte (en/of koudere lagen) wat kans op overleving vergroot.

 

FACTOR 3> Verhitte discussie

Hogere watertemperatuur kan ook zorgen voor hogere sterfte^{4,5,6,18,24,30,37,41,44}. Dit omdat warmer water minder zuurstof bevat en de vis moeilijker zal herstellen, zeker wanneer de vis wordt gevangen op (te) licht materiaal en daardoor teveel energie verliest.

In het eerder verschenen artikel op Roofmeister experts Volkmar Strikkers (foto), Sean Wit en Sander Paans aan het woord.

Ook hier of juist met name hier zijn er tal van andere variabelen die een rol van betekenis spelen. Alleen al of je nu op een rivier met dieper water vist, of een stilstaand klein slootje, een wereld van verschil. Zoals zo vaak is het ook hier van belang om je gezond verstand te gebruiken. Vooral bij het vissen op snoek bij hoge watertemperaturen, elk jaar weer een verhitte discussie over deze materie. En terecht! Snoek blijkt extra kwetsbaar te zijn bij warmer water. Er is geen wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de maximale (gezonde) watertemperatuur, maar afgelopen zomer op Roofmeister een artikel met drie snoekexperts die die hun mening lieten horen. Wil je een goed beeld hebben van hun handelswijze dan raden we je aan het betreffende artikel te lezen, klik HIER.

 

FACTOR 4> Kunstaas VS natuurlijk aas

Zo zien we ze natuurlijk het liefst wegschieten 🙂

Verschillende studies tonen aan dat overlevingskansen sterk samenhangen met het type aas waarmee wordt gevist^1,19: Veel soorten hebben namelijk een hogere overlevingskans als zij gevangen worden met kunstaas zoals softbaits, hardbaits of kunstvliegen, dan met natuurlijk aas zoals een dode vis of wormen^11,32,37,42. Voor levend aas geldt hetzelfde^12,44:

Eens te meer het belang van goed onthaakmateriaal. Met dit soort ‘operaties’ ben je met een onthaakmat in het voordeel.

De theorie is dat als men kunstaas gebruikt, de haak direct gezet wordt. Met natuurlijk aas wordt meestal gewacht met het aanslaan en de vis krijgt daardoor de tijd om de haak dieper te slikken, waardoor het voor de visser lastiger wordt de haak zonder schade te verwijderen. Een actieve visserij zorgt daarom voor een hogere overlevingskans dan een passieve ^33,37.

Zitten dreggen te diep, afknippen die handel, veel en veel beter voor de vis!

Zoals aangegeven speelt de diepte van de haak een belangrijke rol bij overleving. Voor meerdere soorten geldt: hoe dieper de haak zit, hoe lager de overlevingskans. Als sportvisser in hart en nieren staan we soms voor moeilijke dilemma’s: verwijderen we toch de haak met kans op schade of laten we hem zitten? Voor beekforel is bijvoorbeeld aangetoond dat de overlevingskans uiteenloopt van slechts 26% bij diep ingeslikte haken die werden verwijderd, tot 53% overleving bij afgeknipte lijnen waarbij de haak in de vis achter bleef. Van deze vissen lukte het 74% om de haak alsnog kwijt te raken binnen twee maanden^22,37. Ditzelfde geld voor andere salmoniden en ook snoek slaagt er vaak in de haak alsnog kwijt te raken³.

Een enkele haak verhoogt de overlevingskansen 😛

Nogmaals willen we het belang van goed onthaakmateriaal benadrukken. Dat wil zeggen, met name voor snoek, een lange puntbektang en een goede kniptang. Zit kunstaas diep in de bek, dan raden we af om te gaan wroeten. Veel beter is het doorknippen van de dreg. Ook hier weer goed om een dergelijke ingreep te doen op een natgemaakte onthaakmat!

 

FACTOR 5> Dreggen zijn beter!

De grootte, vorm, type, dikte en materiaal van de haak dragen allemaal bij aan de overlevingskansen van de vis^2,10,31,35. Onderzoek heeft aangetoond dat voor snoek, dreggen voor een hogere overlevingskans zorgen dan enkele haken¹⁴. Dreggen zitten namelijk, met uitzondering van gebruik bij natuurlijk aas, zelden op kwetsbare locaties in de vis gehaakt en zijn daardoor makkelijker te verwijderen. Dat er voor veel andere soorten juist geen verschil is gevonden tussen dreggen of enkele haken komt waarschijnlijk door het feit dat dreggen meer tijd vergen om te verwijderen en daardoor als nog niet ‘beter’ zijn voor overleving dan enkele haken.

Niet te licht materiaal en roofvis niet onnodig lang drillen. Even op de foto en zsm weer terug in het water. Al helemaal in de zomermaanden.

Ditzelfde geldt voor de haakmaat. Voor sommige soorten zorgt een grotere haakmaat voor een hogere overlevingskans doordat kleinere haken kwetsbare plekken kunnen bereiken en langer duren om te verwijderen⁷. Ook het hebben van wel of geen weerhaak heeft grote invloed op de overleving: weerhaakloze haken zorgen, in ieder geval voor salmoniden, voor een verhoogde overlevingskans^21,42. Buiten het feit dat het minder schade toebrengt aan de vis zelf, heeft dit ook te maken met het makkelijker te verwijderen van de haak, waardoor de vis minder lang boven water is⁹.

No release, no glory!

Natuurlijk hangen al deze factoren sterk met elkaar samen. Ondanks het feit dat er wereldwijd best wat onderzoek is en wordt gedaan naar overlevingskansen na het vangen van een vis in de sportvisserij, zijn veel factoren nog niet onderzocht. Zo is er weinig bekend over de overlevingskans na het meerdere keren vangen en releasen van eenzelfde vis en de impact van het vangen op het gedrag, de fysieke conditie, groei en reproductie van de vis.

Wat gebeurt er me de teruggezette vis na de release?Hoezeer liggen andere predatoren op de loer 😛

Ook over omgevingsfactoren zoals natuurlijke predatie is nog maar weinig bekend: een gevangen vis die niet voldoende is hersteld na het releasen vormt bijvoorbeeld een gemakkelijkere prooi dan een gezonde vis, maar de mate waarin dit bijdraagt aan het eventueel ten prooi vallen is onbekend.

De Russische manier van terugzetten 🙁 Zucht.

Het goede nieuws is dat wij als roofvissers ontzettend goed kunnen bijdragen aan een succesvolle release. Bovenstaande punten zijn daarbij prima uitgangspunten.

 

Zoals je kunt zien, zie je achter verschillende stellingen de nodige voetnoten staan. Deze cijfers staan gelijk aan bepaalde literatuur die geraadpleegd is over de betreffende materie. Ben jij geïnteresseerd in deze wetenschappelijke onderbouwing, klik HIER om te zien welk cijfer met welke literatuur correspondeert.